پارگی تاندون آشیل بطور معمولدر افراد جوان و فعال و سالم 30 الی 50 ساله که هیچ سابقه ای از درد مچ یا پانداشته اند رخ می دهد. اغلب پارگی های تاندون آشیل 2-1 اینچ بالاتر از محل اتصال آنبه استخوان پاشنه پا ایجاد می شود و فقط در تنیسورها است که امکان پارگی زرد پیآشیل در محل اتصال آن به عضله پشت ساق زیاد است. عدم آمادگی کامل بدنی, سن بالاو کشش بیش از حد اعمال کردن بر روی عضله پشت ساق از علل مهم خطر برای ایجاد پارگیتاندون آشیل می باشند اما شایعترین رخدادی که سبب پارگی آشیل می گردد اعمال نیرویکششی بر روی پایی است که در محل مچ به سمت عقب خم شده است. مثل شروع استارت دو هایسرعت 100 متر. البته پارگی و آسیب زردپی آشیل می تواند در اثر اعمال ضربه مستقیم بهآن نیز رخ دهد.
فرکانس
میزان شیوعپارگی تاندون آشیل مشخص نیست اگر چه در مردان شایعتر از زنان است و در دهه های 3 تا 5 زندگی هم شیوع بیشتری دارد.
آناتومی کاربردی
زردپی آشیل بزرگترین و قوی ترینتاندون بدن انسان است. طول این تاندون در حدود 15 سانتی متر است و ادامه تاندونیعضله سه سر پشت ساق محسوب می گردد. تاندون آشیل باید زاویه حدود 30 درجه به استخوانپاشنه پا اتصال می یابد. خونرسانی آن از انتهای عضلانی آن و نیز از عروقی که ازاستخوان پاشنه به آن وارد می شوند تامین می گردد. 6-2 سانتی متری انتهای تحتانی آنعروق خونی ندارد و از قسمت محیطی و به طریقه انتشار تغذیه می شود و همین بخش بدونعروق است که در تمرینهای مداوم و فشارهای مختلف به سبب کمبود خونرسانی می توانددچار آسیب دیدگی و پارگی شود.
بیومکانیک ویژه ورزش
عمل عضله سه سرپشت ساق که تاندون آشیل آنرا به استخوان پاشنه پا اتصال می دهد خم کردن زانو و خمکردن به عقب مچ پا ( پلانتار فلکسیون ) است. خم شدن به عقب مچ پا در حرکات ورزشیاهمیت زیادی دارد مثل دویدن, پریدن و ایستادن و بالا رفتن از جایی مثل کوهنوردی . در خلال دویدن فشارهای معادل 10 برابر وزن بدن بر روی تاندون آشیل وارد می آید کهاگر آسیب قبلی در آن وجود داشته باشد مستعد آسیب مجدد خواهد بود.
شرح حال
• فرد آسیب دیده معمولاً بیانمی کند که احساس پاره شدن چیزی در پشت پا داشته و بدنبال آن دچار درد شدیدی شدهاست. • شاید بیان کند که در اثر اصابت ضربه و یا بازشدن ناگهانی پا در وضعیتی کهمچ پا به عقب خم بوده این درد ایجاد شده است. • امکان دارد که قبل از این دردشدید قبلاً در هنگام ورزش دچار درد خفیف پشت مچ پا می شده که اگر این امر را بیانکند نشانه آسیب قبلی یا زمینه ای تاندون آشیل مثل التهاب آن وجود دارد. که در زمینهاین آسیب قبلی حال دچار پارگی تاندون شده است. • سابقه ای از تزریق داخل تاندونیاستروئیدها که می تواند سبب ضعف تاندون شود هم باید پرسیده شود. • فرد بیان میکند که نمی تواند روی انگشتان پا بایستد یا از روی زمین بلند شود یا اینکهبدود. • باید پرسیده شود که آیا قبلاً هم در همین پا دچار پارگی شده است یاخیر.
معاینه
• باید تمام طول عضله سه سر پشتساق و تاندون آشیل معاینه و لمس شود و به هر گونه تورم حساسیت در لمس و نقص و فقدانتاندونی توجه گردد. • فرد در خم کردن مچ پا به عقب در برابر مقاومت دست ماناتوان است. • انجام تستهای تخصصی مثل : Hyper dorsiflexion و Thompson test و O’Brien needle test . علل پارگی تاندونآشیل
ریسک فاکتورهای پارگی تاندون آشیل عبارتند از : 1- ورزشکردن ناپیوسته و گاهگاهی 2- سن بین 50-30 سال 3- پارگی یا آسیب قبلی تاندونآشیل 4- تزریق قبلی استروئید داخل تاندون 5- تغییر شدید در میزان تمرین یاشدت تمرین. 6- شرکت در فعالیتهای جدید که در آنها مهارت کافی نداریم.
بررسی های تصویری
• رادیوگرافی مچ پا می تواندتورم بافت نرم , کلسیفیکاسیون و کندگی همزمان بخشی از استخوان پاشنه پا را نشاندهد. رادیوگرافی برای رد کردن اختلالات استخوانی و شکستگی های همراه بسیار مفیداست. • MRI و سونوگرافی برای تایید تشخیص کمک می کنند اما اهمیت این روش درپارگی های جزئی تاندون آشیل است که در رادیوگرافی دیده نمی شود. • سونوگرافیساده, سریع, ارزان و قابل تکرار است و با معاینه دینامیک می توان ضخامت تاندون ومیزان فاصله خالی در اثر پاره شدن را تشخیص داد. اما بشدت وابسته به شخصی است کهآنرا انجام می دهید. • MRI برای تشخیص پارگی های جزئی تاندون بسیار حساس است. همچنین برای تغییرات تخریبی مزمن تاندون, التهاب غلاف تاندونی, پارگی کامل آشیل وضخیم شدگی تاندون تشخیصی است. اما بررسی دینامیک با آن امکانپذیر نبوده و نیز گراناست.
درمان
در صورت پارگی کامل نیاز بهانجام جراحی وجود دارد. پس از بهبودی کافی تاندون با تشخیص پزشک فیزیوتراپی بایدصورت گیرد تا قدرت عضلانی و استحکام تاندونی و حس عمقی مناسب از مفصل شکلگیرد.
۸۵%از صدمات مچ پا را پیچ خوردگی هایمچ پا تشکیل می دهد . و 85% این پیچ خوردگی ها را نوعی پیچ خوردگی که در آن پا ( کفپا ) به سمت داخل بوده و کناره خارجی پا مماس بر زمین می باشد تشکیل می دهد که آسیبوارده به سمت خارج مچ پا وارد می شود . پیچ خوردگی مچ پا شایعترین آسیب و صدمه ورزشی محسوب می گرددکه احتمال بروز آن در دوره ورزشی یک فرد بین 45-25% می باشد . پیچ خوردگی مچ پابویژه در ورزشهای فوتبال ، والیبال ، بسکتبال شایع است . آناتومی مچ پا درساختار مچ پا سه استخوان درشتنی ( تیبیا ) و نازک نی ( فیبولا ) و تالوس ( قاپی ) شرکت دارند که توسط رباطهاییمثل رباط دلتوئید ، رباط تالوفیبولار قدامی و خلفی و ... حمایت می شوند . علت بیشتربودن آسیب در سمت خارجی مچ پا نسبت به سمت داخلی آن بالاتر بودن سطح مفصلی و بیشتربودن سطح مفصلی در سمت داخل نسبت به خارج است و نیز اینکه رباطهای سمت داخل مچ پا ( رباط دلتوئید ) قطورتر و محکم تر از رباطهای سمت خارج مج پا می باشند . در سمت خارجسه رباط نسبتاً کم استحکام تالوفیبولار قدامی و خلفی و رباط پاشنه ای به نازک نی راداریم .
انواع پیچ خوردگی های مچ
1- پیچ خوردگی های خارجی
:در حرکت چرخشی پا به سمت خارج به طوری که کف پا به سمت داخل قرارگیرد رخ می دهد و در آن قسمت خارجی مچ پا صدمه می بیند . 2- پیچ خوردگی های داخلی
:در حرکت چرخشی پابه سمت داخل به طوری که کف پا به سمت خارج قرارگیرد رخ می دهد و در آن قسمت داخل مچپا صدمه می بیند . 3- پیچ خوردگی های بالایمچ پا
:که منظور پارگی رباط بین درشت نی و نازک نی در انتهایتحتانی آنها است که اغلب با درد جلوی مچ پا تظاهر پیدا می کند .
درجه بندی آسیب پیچ خوردگی مچ پا براساس معاینه بالینی
درجه 1
:مچ دردناک اما عدم ناپایداری مفصل که باکشیدگی خفیف رباط قاپی_نازک نی قدامی همراه است .
درجه 2
:مچ دردناک و در بررسی مفصل ناپایداری درمعاینه مفصل دیده می شود که همراهی با پارگی کامل رباط قاپی_نازک نی قدامی و پارگیناکامل رباط پاشنه ای _ نازک نی دارد
درجه 3:
مچ دردناک همراه با ناپایداری مفصل مچ درمعاینه . این حالت با پارگی کامل هر دو رباط قاپی_نازک نی قدامی و پاشنه ای _ نازکنی می باشد .
بیومکانیک ورزشی
مکانیسمهای پیچ خوردگی مچ پا در حرکات ورزشی شامل پریدن ها ، چرخیدنروی یک پاشنه و تماس نزدیک بین ورزشکاران که در آنها پاها روی هم گذاشته می شود میباشد .
معاینه فیزیکی
حداکثرحساسیت در لمس در پیچ خوردگی های خارجی در محل رباط نازک نی-قاپی قدامی یا رباطپاشنه ای-نازک نی دیده می شود .هیچ درد استخوانی یا در لمس وجود ندارد.چنانچ
ه باشد مطرح کننده شکستگی استخوان است و باید بررسی شود. دردمحدود به قسمت داخل,پیچ خوردگی و کشیدگی سمت داخل را مطرح می کند . تست کشیدن پابه جلو می تواند در بررسی پارگی رباط قاپی-نازک قدامی (ATFL) کمک کند . با یک دست ساق را نگه داشته و با دست دیگری پاشنه را به جلو می کشیمچنانچه پا به اندازه 10 میلی متر جلو آمد و یا اختلاف دو سمت بیشتر از 3 میلی متربود پارگیATFL مطرح است.حتماً باید هر دو پا را معاینه کرد چون میزان حرکت و شلیمفاصل در افراد مختلف متفاوت است .
عکس سادهرادیولوژی در صورتیکه فرد بین 65-2 سال باشد . CT در رد استئوکندریت MRI دربررسی آسیبهای بافت نرم شکستگی ها و استئوکندریت
برخورد با فرد آسیب دیده
فاز حاد:
1 )برنامه بازتوانی :با استراحت ، کمپرس آبسرد و بالا نگه داشتن عضو صورت می گیرد . 2 )درمان دارویی :هدف کاهش درد و التهاب است که عمدتاً با استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی صورت می گیرد . 3 )مداخله جراحی : برای پیچ خوردگی های سطح بالا و ناپایداری مزمنمچ در نظر گرفته می شود . سایر مداخلات : شامل استفاده از آتل در موارد شدیدپیچ خوردگی و نیز نگهداری های محیطی مفصلی می باشد . می توان سایر درمانها مثلماساژ را هم در نظر داشت .
فازبهبودی:
فیزیوتراپی : برای بدست آوری مجدد قدرت و حس هایعمقی و نیز دامنه حرکات نرمال مفصل صورت می گیرد . سایر درمانها : ماساژ درمانی، تزریقات داخل مفصلی و ... را شامل می گردد .
بازگشت به تمرین و مسابقه
باید ابتدا تمرینات باحرکات در خط مستقیم شروع شده و بعد حرکات به جلو و عقب صورت گیرد و بعد حرکات بهطرفین را شامل گردد . زمانی می توان به مسابقات بازگشت که در هر جهتی از حرکت علائمدرد وناراحتی ظاهر نگردد .
پیش آگهی
معمولاً در آسیبهای جزئی بهبودی به سرعت رخ می دهد لگن در پیچخوردگی های شدید به سمت داخل یا خارج و نیز پیچ خوردگی های سطح بالا بهبودی دیررساست ولی معمولاً بدون عارضه می باشد .
سردرد یک ناراحتی شایع درورزشکاران می باشد که می تواند الگو,شدت و فرکانس متفاوتی داشته باشد. دربسیاریموارد سردرد های ناشی از ورزش نیازی به مراجعه به پزشک ندارند اما لازماست به مواردی که نیاز به مراقبت بالینی دارند توجه شود.
٭موارد نیازمند به مراجعه بهپزشک
• هرگاه قبلا دچار سردرد نبوده ایم و برای اولین باربدنبال ورزش دچار سردرد شده ایم • هرگاه قبلا سردرد داشته اما دچار سردردی شدهکه الگو یا شدت آن با سردردهای قبلی تفاوت دارد • هرگاه فرکانس بروز سردرد هاافزایش یافته باشد • هرگاه سردرد همراه با خواب آلودگی,بی حسی,سفتی گردن,کاهشوزن اخیر یا تب باشد
٭ارزیابی بالینی سردرد
برای ارزیابی پزشکنیازمند اخذ یک شرح حال کامل از بیمار دارد. اصولا تشخیص نوع سردرد بر پایه شرححال است.محل دقیق درد,شدت,فرکانس و اینکه آیا سردرد از نوع فشارنده است یا ضربانداربرای تشخیص مهمند. سایر موارد مهم کمک کننده عبارتند از: اینکه سردرد با چهداروهایی کنترل یا تشدید می شود,چه عوامل یا غذاهایی سبب بدتر یا بهتر شدن سردرد میشوند,آیا سردرد همراه با علایمی مثل تهوع,استفراغ و ترس از نور یا صدا هست یاخیر.
٭تقسیم بندی سردردهای شایع در ورزش
■سردرد میگرنی:
◄علایم و نشانه ها: •درد شدید وضربانداری که بصورت دوره ای درجلو یا طرفین سر یا پشت چشم حس شود. •برخی موارد قبل از شروع سردرد بیمار جرقه های نورانی می بیند •درخلالیا بعد از حمله امکان دارد اختلال تکلم,تهوع و استفراق یا اختلال بینایی رخدهد. ◄عوامل تحریک کنندهمیگرن: •تغییر در ارتفاع (کوهنوردی,مسافرت باهواپیما) •اختلالات متابولیک(کم آبی بدن طی ورزش یا ورزش در هوایگرم) •تغییر در داروها •تغییرات فشارخون •نوسانات هورمونی(مثل تغییرات سیکل ماهیانه درخانمها) •تغییرات الگوی خواب •رژیم های غذایی(مثلپنیر مانده یا شکلات) ◄درمان: •بنظر می رسد تجویز دارو توسط پزشک بهترین روش درمانباشد •استفاده ار کمپرس آب سرد روی سر در خلال حمله سردرد می تواند درکاهش علایم مفید باشد. •فشار بر روی شریان تمپورال در جلوی گوش می توانددر کاهش علایم سمت مبتلا مفید باشد. •پرهیز از عوامل تسریع کننده حمله ومنظم نمودن خواب در جلوگیری از حملات مفید است .
■سردرد خوشه ای:
◄علایم و نشانهها:
•درد بسار شدیدکه حالت سوزاننده یا سوراخ کننده دارد •درد معمولا فرد را از فعالیتباز می دارد •این نوع سردرد در مردان 5 برابر زنان شیوعدارد •در حین حمله فرد اشکریزش و افتادگی یک پلکدارد •حمله بین 35 تا 45 دقیقه طول می کشد •سردردهمواره یک طرفه است
◄درمان: •برخیداروهای ضد میگرن در درمان سردرد خوشه ای مفیداند •دادن اکسیژنخالص با ماسک به مدت 5 تا 15 دقیقه هم در درمان این نوع سردرد مفید است
■
سردردگردنی:
این نوع سردرد ناشی از اختلال عملکرد در عضلات,مفاصل یااعصاب در ناحیه گردنی است و بصورت دردی پایدار و گنگ به سر انتشار مییابد. ◄علل سردرد گردنی: •اسپاسم عضلات گردن •فشار بر روی اعصاب بین مهره ای در ناحیهگردن •سفتی و بی حرکت بودن طولانی گردن
◄درمان: •ماساژ عضلات گردن •پرهیز ازقرار گیری دایم سر در یک وضعیت خاص
٭سردردهای خاص ورزشی
◄سردرد میگرنی فوتبالیستها:
یک سردرد میگرنی ناشی از ضربه به سر مثل هد زدن است وگاهی با از دست دادن کوتاه هوشیاری همراه است. این نوع سردرد معمولا طی چند ساعتبهبود می یابد.
◄سردرد ناشی از عینک شنا:
عینک شنا در برخی ازشناگران می تواند با اعمال فشار روی اعصاب زیر پوستی سبب بروز سردرد در جلوی سرگردد.
◄سردرد در شیرجه روندگان:
بنظر می رسد ناشی ازافزایش سطح دی اکسید کربن در خون این ورزشکاران بدنبال شیرجه رفتن در عمق آبباشد
◄سردرد فعالیتی خوش خیم:
در وزنه برداران دیدهمی شود و ناشی از افزایش ناگهانی فشار خون بدنبال بلند کردن وزنه می باشد. افزایشناگهانی فشار خون سبب افزایش ناگهانی جریان مغز و بروز سردردی ضرباندار می شود کهمی تواند از چند دقیقه تا 24 ساعت ادامه یابد.
◄سردرد ناشی ازارتفاع
:معمولا در کوهنوردان آماتور و در ارتفاع بیش از 4000 متریرخ می دهد. می تواند همراه با بیماری کوهستان رخ دهد. مصرف پیشگیرانه استازولامیدمی تواند بروز آن را کاهش دهد.